Cover
Herstel op maat
in veilige verbondenheid
Jaarverslag 2024
1. Voorwoord directeur bestuurder
‘Van alles waarover je waakt, waak vooral over je hart, het is de bron van je leven’
– Spreuken 4 vers 23
Met elkaar hebben we het in 2024 weer mogen doen: honderden gevangenen, tbs-patiënten en hun achterblijvers op maat geholpen. De één kwam vrij en vond via ons een baan. De ander zit nog vast, maar weet dat hij er niet alleen voor staat. En de moeder, die er met drie kinderen elke dag alleen voor staat, heeft ook een adres waar ze veilig haar hart kan luchten. U leest er erover in dit jaarverslag.
In veilige verbondenheid
De ondertitel – in veilige verbondenheid – is ingegeven door het appellerende boek van de Amsterdamse bestuurskundige Ronald van Steden. In ‘Het onbehagen van juf Ank, over veiligheid en vertrouwen in roerige tijden’ vraagt hij aandacht voor een kijk op veiligheid in termen van verbondenheid, geborgenheid en menswaardigheid. Kennelijk voelt onze samenleving voor velen niet als een ‘veilig thuis’, met het nodige onbehagen.
‘Code zwart’
Er is veel zorg over die andere kant van veiligheid: dat gevangenen niet vastzitten en te snel vrijkomen. Dat zorgt voor onbehagen. Mevrouw Ingrid Coenradie, staatssecretaris van Justitie en Veiligheid had en heeft haar handen vol om ‘code zwart’ om te buigen. Er is te weinig personeel. Ook wij merken de gevolgen van die personele krapte.
En tóch, we hebben weer veel mogen doen. Dat deden we niet alleen. Gevangenismedewerkers zochten op veel plaatsen naar oplossingen om samen te werken. Het landelijk netwerk van 650 vrijwilligers bleef geduldig, begripvol en gemotiveerd. En dan de geweldige support van donateurs, kerken, bedrijven, scholen en fondsen.
Veranderingen
De lancering van de nieuwe merknaam Aandacht voor Achterblijvers en het positieve WODC-rapport over ons Maatwerk project waren inhoudelijk twee waardevolle momenten. Onze lobby met de ChristenUnie voor enige compensatie in de fors gestegen kosten en indexatie betekende voor ons net het verschil tussen rode en zwarte cijfers.
U leest aan het eind van dit jaarverslag over onze ambitie voor dit jaar en de toekomst. We zetten een beweging in gang naar regionaal werken, intensieve samenwerking met gevangenissen en een bredere inzet van vrijwilligers. Het is een meerjarige operatie die noodzakelijk is om ons werk toekomstbestendig te maken.
We leven in een tijdperk van grote vluchtigheid en snelle veranderingen op veel levensterreinen. Ook de internationale veiligheid baart zorgen. Het gaat om bescherming tegen elkaar, maar óók om bescherming door elkaar en vertrouwen in elkaar. Verbondenheid, geborgenheid en menswaardigheid zijn daarin essentieel. In Gevangenenzorg Nederland komen die elementen samen. Er is een landelijke verbondenheid met honderden kerken en bedrijven en duizenden donateurs. En onze bijna 700 medewerkers, van wie 650 dat onbetaald doen, zijn voordragers van geborgenheid en menswaardigheid.
Geloof in herstel
‘Van alles waarover je waakt, waak vooral over je hart, het is de bron van je leven’, zegt Salomo in Spreuken 4 vers 23. Wij zien criminaliteit vooral als een probleem van het hart. En daar ligt ook de oplossing. Ons credo ‘geloof in herstel’ is geïnspireerd op de drieslag geloof, hoop en liefde. Vanuit deze grondhouding zullen wij een ieder die een beroep op ons doet na vonnis en veroordeling naar beste kunnen en Gods zegen onze hand reiken, in veilige verbondenheid.
We hopen daarbij op goede samenwerking met netwerkpartners, open deuren bij Justitie en royale voortzetting van de steun van kerken, bedrijven, donateurs en fondsen. Samen geven we mensen een nieuwe kans naar het goede leven!
Hans Barendrecht
Directeur bestuurder
2. Raad van Toezicht
‘Geloven in herstel’ blijft ons motiveren. We zijn dankbaar voor het feit dat velen weer een plek in de samenleving krijgen.’
– Drs. Servaas Stoop, voorzitter Raad van Toezicht
Terugblik
Het jaar 2024 was een hectisch jaar. Hoewel deze eerste zin een open deur lijkt, is het wel een korte karakterisering van de activiteiten van Gevangenenzorg Nederland (GNd). We zijn als Raad van Toezicht dankbaar dat we aan het eind mogen vaststellen dat de meeste doelen zijn bereikt. Dankzij inspanningen van alle betrokkenen. Hieronder legt de Raad van Toezicht verantwoording af van zijn activiteiten.
Taken en werkwijze Raad van Toezicht
De Raad van Toezicht houdt toezicht op de directeur-bestuurder en het vastgestelde beleid. Daarnaast heeft de Raad van Toezicht een klankbordfunctie voor de directeur-bestuurder. De bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de Raad van Toezicht en van de directeur-bestuurder zijn vastgelegd in de statuten en het reglement. Met onze interne toezichtkaders geven we duidelijkheid ten behoeve van iedereen die betrokken is bij (de financiering van) de activiteiten van GNd. Dit is onze manier van verantwoorden naar de overheid, naar fondsen en kerkelijke gemeenten die ons ondersteunen. En ook naar bedrijven en particulieren, die al jarenlang het werk van GNd mede mogelijk maken.
Commissies
De Raad van Toezicht kent twee permanente adviescommissies: de auditcommissie en de remuneratiecommissie. De commissieleden geven zo nodig een terugkoppeling tijdens een vergadering van de Raad van Toezicht. Mede op basis hiervan neemt de Raad van Toezicht zijn besluiten. De auditcommissie is gericht op de bedrijfsvoering, de financiële verslaglegging en het accountantsonderzoek. De remuneratiecommissie voert de jaarlijkse beoordelingsgesprekken met de directeur-bestuurder en adviseert over het bezoldigingsbeleid. Daarnaast heeft deze commissie een rol bij de selectie van kandidaten voor het vervullen van vacatures in de Raad van Toezicht.
Overlegstructuur
In 2024 heeft de Raad van Toezicht viermaal vergaderd met de directeur-bestuurder: op 3 april, 3 juni, 11 september en 12 december. De vergaderingen van de Raad van Toezicht werden voorbereid door de voorzitter van de Raad van Toezicht, de directeur-bestuurder en de ambtelijk secretaris. In iedere vergadering stond een voortgangsrapportage (inclusief financiën) van de directeur-bestuurder op de agenda, zodat de uitvoering van het jaarplan en de bijbehorende begroting te volgen is.
Aandachtsgebieden
De Raad van Toezicht houdt specifiek toezicht op vier benoemde aandachtsgebieden, te weten:
1) Financiën en Strategie
2) Zorg en Kwaliteit van handelen
3) Identiteit en Achterban
4) HRM en Netwerken
Tijdens iedere vergadering vond een bespreking van één van deze aandachtsgebieden plaats aan de hand van een rapportage door een regiehouder uit de Raad van Toezicht. De regiehouder bereidde de rapportage in afstemming met de directeur-bestuurder voor.
Tijdens de vergaderingen van 3 april en 12 december stond het aandachtsgebied Financiën en Strategie centraal. Het lid van de auditcommissie, Willem Punt, was betrokken bij de voorbereiding van de vaststelling van de jaarrekening 2023, de bijbehorende managementletter en de begroting 2025. Daarnaast overlegde hij regelmatig met de directeur-bestuurder over actuele financiële ontwikkelingen. De Raad van Toezicht keurde in zijn vergadering van 3 april het jaarverslag en de jaarrekening over 2023 goed. Tijdens de vergadering van 12 december werd het jaarplan 2025 (inclusief begroting) goedgekeurd.
Tijdens de vergadering van 3 juni stond het aandachtsgebied Zorg en Kwaliteit van handelen op de agenda. Dit gebeurde in de vorm van een rapportage van Siemon Bezuijen als regiehouder. Op 11 september deed regiehouder Alrik de Haas verslag over het aandachtsgebied Identiteit en Achterban. Regiehouder Marleen Loof zal in het eerste kwartaal van 2025 verslag doen over het aandachtsgebied HRM en Netwerken.
Zelfevaluatie Raad van Toezicht
Na de zelfevaluatiebijeenkomst in 2023 met prof.dr.ir. Rienk Goodijk heeft de Raad van Toezicht in 2024 stilgestaan bij de invulling van het begrip strategisch partnerschap. Aan de hand van ingevulde vragenlijsten heeft de Raad van Toezicht gereflecteerd op de toezichtsvisie (we gebruiken elkaars deskundigheid), de inhoudelijke betrokkenheid van de leden (we willen meer contact met het werkveld), de strategische positionering (we willen meer interne zichtbaarheid) en de kritisch-betrokken tegenspraak (geen inhoudelijke verandering). De overkoepelende conclusie was dat er hier en daar enkele accentverschuivingen wenselijk zijn, maar verder is geen inhoudelijke bijstelling nodig.
In de periode 31 oktober-1 november heeft de Raad van Toezicht zijn jaarlijkse zelfevaluatiebijeenkomst gehouden. Bij een deel van de bijeenkomst was ook de directeur-bestuurder aanwezig. We hebben in het verlengde van het bovenstaande een goed gesprek gehad over de invulling van rollen en verantwoordelijkheden. Ter inspiratie was de heer Rinus Otte, voorzitter van het College van procureurs-generaal (het bestuur van het Openbaar Ministerie) als spreker uitgenodigd. Hij hield een causerie over actuele ontwikkelingen in de strafrechtketen. Aan de hand hiervan hadden we een goede gedachtewisseling, waarin ook de impact op het werk van GNd aan de orde kwam.
Overige besproken onderwerpen
Er waren geen mutaties in de samenstelling van de Raad van Toezicht.
Naast de hierboven al genoemde zaken besteedde de Raad van Toezicht afzonderlijk aandacht aan de volgende onderwerpen. Tijdens de vergadering van 3 juni is vastgesteld dat GNd voldoet aan de Wet bestuur en toezicht rechtspersonen en aan de regelgeving voor de ANBI-status, Tijdens de vergadering van 11 september gaf de Raad van Toezicht goedkeuring aan de (her)benoeming van de leden van de maatschappelijke raad. De raad besteedde ook enkele keren aandacht aan het project Trap30, de opmaat naar een nieuw meerjarenbeleidsplan.
Beoordeling directeur-bestuurder
De Raad van Toezicht beoordeelt periodiek het functioneren van de directeur-bestuurder. Het jaarlijkse evaluatiegesprek vond plaats aan het eind van het kalenderjaar en wel op 6 december. Alle eerder benoemde aspecten zijn aan de orde geweest. De remuneratiecommissie heeft namens de Raad van Toezicht haar waardering uitgesproken voor de inzet van de directeur-bestuurder, in het bijzonder gelet op alle dynamiek van het achterliggende jaar.
Afsluiting
De Raad van Toezicht is dankbaar voor de voortgang van de ondernomen activiteiten in het jaar 2024. We danken alle betrokkenen voor hun inzet in een dynamisch werkveld. We zijn allen die het werk financieel mogelijk hebben gemaakt zeer erkentelijk voor hun steun.
Gevangenenzorg spant zich ervoor in dat gevangenen na hun detentie een nieuwe start kunnen maken. ‘Geloven in herstel’ blijft ons motiveren. We zijn dankbaar voor het feit dat velen weer een plek in de samenleving krijgen. Laat de Bijbelse inspiratiebron ons steeds weer kracht geven bij de activiteiten van Gevangenenzorg.
Drs. Servaas Stoop
Voorzitter Raad van Toezicht
Samenstelling Raad van Toezicht
drs. Servaas Stoop
Maatschappelijke functie: Burgemeester Gemeente West Betuwe
Benoemd op: 2-2-2014
Herbenoemd op: 7-12-2022
Datum aftreden: 12-2026
Herbenoembaar: Nee
Nevenfuncties:
- Voorzitter Raad van Toezicht Gevangenenzorg Nederland (bezoldigd)
- Lid identiteitscommissie Vereniging Gereformeerd Schoolonderwijs te Ridderkerk (bezoldigd)
- Voorzitter Raad van Toezicht Stichting Driestar educatief te Gouda (bezoldigd)
- Voorzitter bestuur Stichting Van der Koppel-van den Heuvel te Ophemert (qq-functie; onbezoldigd)
- Voorzitter bestuur Stichting Fruit Tech Campus te Geldermalsen (qq-functie; onbezoldigd)
- Voorzitter Stuurgroep Fruitpact (onbezoldigd)
Lid bestuur Stichting Greenport Gelderland (onbezoldigd)
drs. Ing. Willem Punt
Maatschappelijke functie: rector-bestuurder Het Vlietland College Leiden
Benoemd op: 2-4-2014
Herbenoemd op: 07-12-2022
Datum aftreden: 12-2026
Herbenoembaar: Nee
Nevenfuncties:
- Lid Raad van Toezicht Gevangenenzorg Nederland (bezoldigd)
- Lid Raad van Toezicht Driestar educatief te Gouda (bezoldigd)
- Lid Raad van Toezicht Samenwerkingsverband Passend Onderwijs GO te Middelharnis (bezoldigd)
Marleen Loof
Maatschappelijke functie: Oud-Notaris
Benoemd op: 7-12-2016
Herbenoemd op: 8-12-2021
Datum aftreden: 12-2025
Herbenoembaar: Ja
Nevenfuncties:
- Lid Raad van Toezicht Gevangenenzorg Nederland (bezoldigd)
- Scriba NGK Waterpleinkerk Rotterdam
mr. Alrik de Haas
Maatschappelijke functie: Strafrechtadvocaat bij Alrik de Haas | Strafrechtadvocaat en Raadsheer-plaatsvervanger bij het Gerechtshof ‘s-Gravenhage
Benoemd op: 1-12-2014
Herbenoemd op: 06-12-2023
Datum aftreden: 12-2027
Herbenoembaar: Nee
Nevenfuncties:
- Lid Raad van Toezicht Gevangenenzorg Nederland (bezoldigd)
- Ontwikkelaar en advocaat bij Proeve van Bekwaamheid van magistraten in opl., vanuit SSR te Utrecht (bezoldigd)
- Docent bij o.a. Bijzonder Strafrecht Academie te Den Haag (bezoldigd)
- Voorzitter Stichting Mens en Strafrecht te Utrecht (onbezoldigd)
- Hoofddocent voor de Beroepsopleiding van de Nederlandse Orde van Advocaten, Hoofdpraktijk en Leerpraktijk Strafrecht (bezoldigd)
drs. Siemon Bezuijen
Maatschappelijke functie: Directeur Menthal Wealth B.V.
Benoemd op: 25-11-2015
Herbenoemd op: 11-12-2024
Datum aftreden: 12-2028
Herbenoembaar: Nee
Nevenfuncties:
- Lid Raad van Toezicht Gevangenenzorg Nederland (bezoldigd)
- COO plaatselijke commissie KNRM Stellendam en Ouddorp (onbezoldigd)
drs. Servaas Stoop
Maatschappelijke functie: Burgemeester Gemeente West Betuwe
Benoemd op: 2-2-2014
Herbenoemd op: 7-12-2022
Datum aftreden: 12-2026
Herbenoembaar: Nee
Nevenfuncties:
- Voorzitter Raad van Toezicht Gevangenenzorg Nederland (bezoldigd)
- Lid identiteitscommissie Vereniging Gereformeerd Schoolonderwijs te Ridderkerk (bezoldigd)
- Voorzitter Raad van Toezicht Stichting Driestar educatief te Gouda (bezoldigd)
- Voorzitter bestuur Stichting Van der Koppel-van den Heuvel te Ophemert (qq-functie; onbezoldigd)
- Voorzitter bestuur Stichting Fruit Tech Campus te Geldermalsen (qq-functie; onbezoldigd)
- Voorzitter Stuurgroep Fruitpact (onbezoldigd)
Lid bestuur Stichting Greenport Gelderland (onbezoldigd)
mr. Alrik de Haas
Maatschappelijke functie: Strafrechtadvocaat bij Alrik de Haas | Strafrechtadvocaat en Raadsheer-plaatsvervanger bij het Gerechtshof ‘s-Gravenhage
Benoemd op: 1-12-2014
Herbenoemd op: 06-12-2023
Datum aftreden: 12-2027
Herbenoembaar: Nee
Nevenfuncties:
- Lid Raad van Toezicht Gevangenenzorg Nederland (bezoldigd)
- Ontwikkelaar en advocaat bij Proeve van Bekwaamheid van magistraten in opl., vanuit SSR te Utrecht (bezoldigd)
- Docent bij o.a. Bijzonder Strafrecht Academie te Den Haag (bezoldigd)
- Voorzitter Stichting Mens en Strafrecht te Utrecht (onbezoldigd)
- Hoofddocent voor de Beroepsopleiding van de Nederlandse Orde van Advocaten, Hoofdpraktijk en Leerpraktijk Strafrecht (bezoldigd)
drs. Ing. Willem Punt
Maatschappelijke functie: rector-bestuurder Het Vlietland College Leiden
Benoemd op: 2-4-2014
Herbenoemd op: 07-12-2022
Datum aftreden: 12-2026
Herbenoembaar: Nee
Nevenfuncties:
- Lid Raad van Toezicht Gevangenenzorg Nederland (bezoldigd)
- Lid Raad van Toezicht Driestar educatief te Gouda (bezoldigd)
- Lid Raad van Toezicht Samenwerkingsverband Passend Onderwijs GO te Middelharnis (bezoldigd)
drs. Siemon Bezuijen
Maatschappelijke functie: Directeur Menthal Wealth B.V.
Benoemd op: 25-11-2015
Herbenoemd op: 11-12-2024
Datum aftreden: 12-2028
Herbenoembaar: Nee
Nevenfuncties:
- Lid Raad van Toezicht Gevangenenzorg Nederland (bezoldigd)
- COO plaatselijke commissie KNRM Stellendam en Ouddorp (onbezoldigd)
Marleen Loof
Maatschappelijke functie: Oud-Notaris
Benoemd op: 7-12-2016
Herbenoemd op: 8-12-2021
Datum aftreden: 12-2025
Herbenoembaar: Ja
Nevenfuncties:
- Lid Raad van Toezicht Gevangenenzorg Nederland (bezoldigd)
- Scriba NGK Waterpleinkerk Rotterdam
3. Drijfveren
‘Gerechtigheid ziet enerzijds op het verleden (de straffende hand) en anderzijds op de toekomst (de helpende hand). Dat laatste is ons domein.’
Missie en visie
Onze missie is Geloof in herstel. We reiken (ex-)gevangenen, tbs-patiënten en hun achterblijvende familie de helpende hand om samen te werken aan herstel. Dit doen wij met een landelijk netwerk van ca 700 betaalde en onbetaalde medewerkers en met steun van kerken, bedrijven, fondsen en particulieren.
Onze visie is om temidden van veranderende maatschappelijke omstandigheden, met een geduldig hart en milde handen present te zijn bij gevangenen, tbs-patiënten en hun familie. We willen hen ondersteunen op hun weg naar een nieuwe toekomst zonder criminaliteit en detentie. Persoonlijke aandacht en wederzijdse verantwoordelijkheid zijn daarin belangrijk. We zoeken brede maatschappelijke steun en samenwerking met stakeholders.
Barmhartige gerechtigheid is onze kernwaarde is. Gerechtigheid ziet enerzijds op het verleden (de straffende hand) en anderzijds op de toekomst (de helpende hand). Dat laatste is ons domein. Het is één van de werken van barmhartigheid die Jezus aangeeft in de Bijbel. ‘Ik was in de gevangenis en u bent bij Mij gekomen’ (Mattheüs 25:36). Met onze medewerkers en vrijwilligers geven wij hier dagelijks invulling aan.
Ons verhaal – Herstel op maat
Met ruim 650 (vrijwillige) collega’s werken we dagelijks aan de missie van Gevangenenzorg. Dit doen we door bezoekwerk, cursussen en begeleiding naar werk. We zijn actief in vrijwel alle Nederlandse gevangenissen en in 4 van de 6 Forensisch Psychiatrische Centra.
Via persoonlijke aandacht kunnen we maatwerk leveren. Ieder mens is uniek en vraagt om een benadering die aansluit bij zijn of haar situatie. Vrijwilligers bieden gevangenen en ex-gevangenen een luisterend oor, ondersteuning en perspectief. Dit doen zij in de vorm van bezoekprogramma’s, cursussen zoals SOS, CAO, Back to the Future en arbeidsbemiddelingstrajecten. In de pilot Maatwerk met de PI Alphen aan den Rijn kreeg dit nadrukkelijk vorm door middel van een integraal en samenhangend programma. Dat resulteerde in veelbelovende ervaringen (zie verder onder impact).
Werken aan toekomstperspectief
Het voorkomen van recidive vraagt meer dan alleen goede bedoelingen. Omzetten in daden en volhouden zijn cruciaal. Onze aanpak richt zich op concrete stappen richting herstel, zoals:
- Het versterken van eigenwaarde en motivatie bij gevangenen
- Het bieden van werkgelegenheidsperspectief en ondersteuning bij het vinden van een passende baan.
- Het stimuleren van verantwoordelijkheidsbesef door dialoog met slachtoffers en deelname aan herstelgerichte cursussen.
- Het ondersteunen van familieleden en naasten door middel van gespreksgroepen, begeleiding en lotgenotencontact.
Door deze aanpak helpen we onze hulpvragers een stabiele basis te leggen voor het goede leven met een toekomst zonder criminaliteit.
Bij het werken aan toekomstperspectief wordt er in de begeleiding aandacht besteed aan de 8 levensgebieden die allemaal in meer of mindere mate aan de orde komen. Voor een goed toekomstperspectief dienen de leefgebieden voldoende op orde te zijn. Door hier gericht aandacht aan te besteden versterken we de eigen kracht van de hulpvragers.
Uitleg Herstelpuzzel
Bij het werken aan toekomstperspectief wordt er in de begeleiding aandacht besteed aan de 8 levensgebieden die allemaal in meer of mindere mate aan de orde komen. Voor een goed toekomstperspectief dienen de leefgebieden voldoende op orde te zijn. Door hier gericht aandacht aan te besteden versterken we de eigen kracht van de hulpvragers.
Privacy
De privacy van onze hulpvragers borgen wij door te werken met heldere protocollen volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).
Samenwerking en maatschappelijke betrokkenheid
Gevangenenzorg Nederland werkt samen met de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en andere maatschappelijke en vrijwilligersorganisaties. Jaarlijks vinden er gesprekken plaats met Ministerie, ketenpartners en politiek om onze rol binnen het sanctiestelsel te versterken.
Daarnaast zijn we lid van Prison Fellowship International (PFI), met een wereldwijd (vrijwilligers)netwerk van ca 50.000 vrijwilligers in ruim 120 landen. Er is een veelkleurige waaier aan programma’s gericht op herstel van gevangenen en hun familie. Via dit netwerk delen wij onze kennis én doen wij nieuwe ideeën op.
4. Impact
‘Vrijwilligers zijn een poort naar de hoop.’
– Sef (gevangene)
Herstel op maat in de praktijk
Gevangenenzorg Nederland heeft in 2024 opnieuw een diepgaande impact gehad op het leven van vele hulpvragers. Door middel van persoonlijke begeleiding, (groeps-)cursussen en netwerkondersteuning hebben we bijgedragen aan het proces van herstel en re-integratie. In lijn met onze missie Geloof in herstel, hebben we ons werk toegespitst op maatwerkoplossingen die aansluiten bij de unieke behoeften van iedere hulpvrager.
Bezoekprogramma’s: verbinding en perspectief
Vrijwilligers bezochten in 2024 280 gevangenen binnen het reguliere bezoekprogramma. Dit persoonlijke contact biedt niet alleen steun, maar helpt gevangenen ook bij het herwinnen van zelfvertrouwen en het vinden van nieuwe motivatie. Daarnaast werd Meet Up succesvol voortgezet en uitgebreid naar 16 afdelingen binnen 5 Penitentiaire Inrichtingen (PI), waar gevangenen laagdrempelig in gesprek konden met onze vrijwilligers. Dit vergrootte niet alleen hun sociale vaardigheden, maar droeg ook bij aan een positievere sfeer binnen de inrichtingen. Een gevangene verwoordde het treffend: “Voor het eerst in lange tijd voelde ik me gehoord en gezien.”
Lees hieronder meer over Maatwerk en onze cursussen.
Maatwerk en arbeidsintegratie
Het programma Maatwerk was in 2024 een speerpunt binnen onze aanpak. De kern van dit programma is het bieden van gerichte ondersteuning op het gebied van werk, scholing en sociale integratie. In PI Alphen startten we 76 trajecten, waarbij we intensief samenwerkten met werkgevers en sociale instanties om duurzame plaatsingen te realiseren. Dit leidde ertoe dat we 24 deelnemers konden begeleiden naar een baan, van wie er 9 een betaalde baan vonden. Daarnaast rondden 24 deelnemers de Cursus ArbeidsOriëntatie (CAO) met succes af.
Het belang van deze ondersteuning bleek uit de ervaringen van deelnemers. Een ex-gevangene die via Maatwerk werk vond, zei: “Ik dacht dat mijn straf me voor altijd zou achtervolgen, maar dankzij Gevangenenzorg kreeg ik een eerlijke kans. Ik heb nu een baan en een toekomst.” Daarnaast speelde Maatwerk een belangrijke rol in het versterken van samenwerkingen binnen het detentienetwerk, wat een structurele verbetering betekent voor toekomstige re-integratieprogramma’s.
Eind 2024 publiceerde het WODC een positief en stimulerend onderzoeksrapport over Maatwerk. De driejarige pilot is met één jaar verlengd tot en met eind 2025.
Back to the Future: voorbereiding op terugkeer
De cursus Back to the Future, gericht op de sociale en emotionele voorbereiding op re-integratie, werd in vier PI’s ingezet en bereikte in totaal 22 deelnemers. De sessies boden hen niet alleen inzicht in hun eigen processen, maar gaven hen ook concrete handvatten om relaties met hun familie en sociale omgeving te herstellen. In samenwerking met de gemeente Rotterdam zetten we een pilot op in PI De Schie, waarbij de cursus in 2025 een structureel onderdeel wordt van het re-integratietraject.
SOS Cursussen: verantwoordelijkheid en herstel
Onze Schuld, Slachtoffers en Samenleving (SOS) Cursussen zijn een krachtig middel om bewustwording van de impact van een delict en het nemen van verantwoordelijkheid daarvoor bij (ex-)gevangenen te stimuleren. In 2024 volgden 50 deelnemers de SOS-groepscursus, terwijl 34 individuele trajecten en 15 Nazorg sessies werden afgerond. De samenwerking met slachtoffers die in deze cursussen hun verhaal deelden, maakte diepe indruk op de deelnemers en leidde tot blijvende inzichten. Een deelnemer gaf aan: “Het verhaal van een slachtoffer horen veranderde mijn kijk op wat ik had gedaan. Ik wil nu echt werken aan herstel.”
Forensische Zorg: aandacht voor tbs-patiënten
Onze inzet voor tbs-patiënten bleef in 2024 onverminderd belangrijk. Binnen het ForZo-programma boden we ondersteuning aan 206 patiënten, verspreid over diverse forensische klinieken. Door middel van bezoektrajecten, gesprekken en trainingen hielpen onze vrijwilligers tbs-patiënten bij hun herstelproces. Een tbs-patiënt vertelde: “Mijn vrijwilliger is de enige buitenstaander die ik spreek. Zijn bezoek betekent veel voor mij.” Deze persoonlijke aandacht blijft een essentiële factor in het werken aan perspectief en herstel. Dat doen we in goede samenwerking met de klinieken.
Aandacht voor Achterblijvers
Familieleden van gevangenen ervaren vaak veel emotionele en praktische problemen. Onze inzet voor Achterblijvers groeide in 2024 verder met 192 trajecten en een recordaantal van 471 oproepen op de landelijke hulplijn. De ontmoetingsdagen en Thuisfrontinformatiedagen boden naast informatie ook de gelegenheid om in contact te komen met lotgenoten.
Daarnaast werd er binnen het Kindercadeauprogramma opnieuw veel vraag geregistreerd, met 244 verjaardags- en 229 kerstcadeaus voor kinderen van gevangenen. Deze kleine gebaren helpen families om verbonden te blijven ondanks de afstand tussen thuis en achter tralies.
Nieuwe merknaam
Een belangrijke ontwikkeling in 2024 was de introductie van de nieuwe
merknaam AANDACHT VOOR ACHTERBLIJVERS voor ons programma voor de familieleden. Hiermee hebben we onze vindbaarheid vergroot. Deze stap heeft geleid tot een toename in het aantal aanvragen en verbeterde vindbaarheid voor hulpvragers.
Ontmoetingsplek
Daarnaast heeft de Ontmoetingsplek een nieuwe positie gekregen binnen ons aanbod. Dit initiatief biedt achterblijvers een fysieke ruimte (caravan) waar zij steun en begeleiding kunnen vinden. De voorbereidingen voor dit aanbod zijn getroffen, zodat we dit in 2025 daadwerkelijk aan kunnen gaan bieden, in samenwerking met de PI Dordrecht
Een moeder van een gevangene verwoordde de steun vanuit Aandacht voor Achterblijvers als volgt: “Eindelijk voelde ik me niet meer alleen in deze situatie. Door de gesprekken met andere achterblijvers vond ik herkenning en troost.”
Aantal bezoeken aan achterblijvers
192
Landelijke Hulplijn voor achterblijvers
471
Chatgesprekken
227
Chat: anonieme ondersteuning
In 2024 zagen we een verdere groei in het gebruik van onze Chathulp, met 227 gesprekken waarin hulpvragers anoniem hulp zochten. Dit laagdrempelig aanbod blijkt een waardevolle versterking op onze basis programma’s.
Een samenleving met ruimte voor herstel
Naast directe hulpverlening blijft Gevangenenzorg actief in de breedte van de maatschappij. Door middel van samenwerkingen met ketenpartners, het bedrijfsleven, de wetenschap en de politiek blijven we werken aan bewustwording en structurele verbeteringen in het re-integratieproces.
De impact van ons werk in 2024 is zichtbaar in de cijfers, Door middel van ‘een herstelaanbod op maat’ blijven we actief om gevangenen, tbs-patiënten en hun achterblijvers met persoonlijke aandacht een kans te bieden op een nieuw begin na vonnis en veroordeling.
Uitgelichte impactverhalen
‘Vrijwilligers zijn een poort naar de hoop’
Het was augustus 2021. Sef (30 jaar) herinnert zich die dag nog goed. Hij voelde zich alleen en héél verdrietig. Op de gevangenisafdeling was het druk. Sef liep zomaar wat rond en ontdekte opeens de poster van Gevangenenzorg die gevangenen uitnodigt contact op te nemen. Dat deed hij. “Ik kreeg een mevrouw aan de telefoon en zij was zo positief. Ze benaderde me niet als een crimineel. Dat was precies wat ik nodig had: vriendelijkheid.” Meteen na zijn eerste telefoontje is hij gekoppeld aan onze vrijwilliger Ria. En sindsdien komt Ria hier op bezoek.
“We praten over alles”, zegt Sef. “Ik vertel haar over mijn familie en hoe ik me voel. Ik heb zo’n spijt van het verleden. Daar hebben we het over. Ria heeft ook haar moeilijke dingen. Ze vertelt hoe ze daarmee omgaat. Dat helpt me.”
“Verlies nooit de hoop op de goedheid van mensen”, is zijn boodschap. Hij zag hoe mensen zich van hem afkeerden toen hij in de gevangenis kwam. Maar enkele vrienden kwamen toch weer terug. En er kwamen nieuwe goede mensen in zijn leven, onder wie Ria. Je moet er wel zélf naar zoeken. “De vrijwilligers zijn een poort naar de hoop.”
‘Jij bleef trouw, bleef me aanhoren’
Ooit was Inge moeder van een heel gewoon gezin (vader, moeder, zoon en dochter) in een klein dorp in de Randstad. Alles veranderde nadat haar zoon Jochem op zijn veertiende aan zijn moeder vertelde dat hij had geblowd. “Ik schrok daarvan en zei hem: ‘Als het hier maar bij blijft’.” Dat bleef het niet. Het ging van kwaad tot erger: pillen slikken, snuiven. “Hij ging mij bedreigen. Hij heeft me eens opgetild en me het hele huis laten zien. Ik zei tegen hem: ‘Als het je oplucht, sla me dan maar in elkaar’. Ik was zó bang.”
Op een dag kreeg Inge telefoon. Jochem liet weten dat hij in de gevangenis zat. Dat was het moment waarop Inge contact opnam met Aandacht voor Achterblijvers. Er kwam zoveel op haar af. Inge zat vol vragen en had iemand nodig bij wie ze haar hart kon luchten. In haar omgeving ontmoette ze weinig begrip. “Ik vind het zo fijn dat ik gewoon kan praten”, zegt ze tegen onze vrijwilliger Hannah. “Jij oordeelt niet. Ik heb veel aan jou gehad, daar ben ik dankbaar voor. Het voelt heel veilig.” En verontschuldigend er achteraan: “Je moet weleens doodmoe van mij zijn geworden.”
Met de hond naar de tbs-kliniek
Onze vrijwilliger Klaas gaat niet meer in z’n eentje op bezoek in de tbs-kliniek. Hij neemt zijn hond Morris mee. Juist voor mensen die wat moeilijker contact maken, kan een huisdier een uitkomst zijn, bedachten ze bij de Van der Hoeven Kliniek in Amersfoort. Er zijn nu enkele vrijwilligers die hun huisdier mee naar binnen mogen nemen.
Het eerste bezoek aan Tom, iemand die moeilijk contact maakt met anderen, was aftasten. Tom zat al in de tuin te wachten op een bank, toen Klaas en Annemarie, de begeleider van Tom, zijn richting uitliepen. Klaas: “Tom stond direct op, kwam naar ons toe en aaide Morris. Morris kwispelde meteen. We zijn een rondje gaan wandelen en Tom nam Morris van me over. Meerdere medepatiënten kwamen op Morris af om hem te aaien. Dat is het aardige hiervan: dat mensen als vanzelf naar de hond komen lopen en dus ook naar Tom. Bij het tweede bezoek liepen we weer een rondje en weer kwamen er bewoners op Morris af. Tom wandelde met de hond. Hij aaide de hond en gaf brokjes. En Morris kwispelde. Dat is het mooie: een hond maakt geen onderscheid. Als hij wordt geaaid, beloont hij mensen gelijk met kwispelen.”
‘Het is fijn dat je er niet alleen voor staat’
Joost zit in de laatste maanden van zijn detentie. Hij volgde in de gevangenis een studie en vond met hulp van Eline en Marinus (onze adviseurs arbeidsintegratie) een baan! Dat ging niet vanzelf, vertelt hij. Samen met onze vrijwilliger onderzocht hij wat nu echt zelf wilde en hoe zijn doelen kon realiseren. Hij besloot de studie vastgoedeconomie te gaan doen, nog tijdens zijn detentie.
“Bij een studie hoort natuurlijk ook een passende baan. Maar solliciteren vanuit detentie is erg lastig. “In mijn specifieke geval is het zo dat ik 22 keer heb gesolliciteerd en 22 keer enthousiaste reacties kreeg. Maar zodra de detentie in beeld kwam, werd ik structureel afgewezen. Deze frustratie heb ik gedeeld met Eline en Marinus. Waarop zij hebben aangeboden om mij te helpen bij de zoektocht. Het is echt een heel fijn gevoel om te weten dat je er niet alleen voor staat, en er mensen zijn die in je geloven. Via het netwerk van Gevangenenzorg hebben we een bedrijf gevonden dat bereid was om mij een kans te geven. Want dat is waar het om gaat: het krijgen van de kans. Het is uiteindelijk aan mijzelf om deze kans te benutten, maar het krijgen ervan is zo enorm belangrijk.”
5. Aandacht voor de hulpverlener
‘Ik ben begaan met mensen die achter slot en grendel zitten.’
– Henk, vrijwilliger bij Gevangenenzorg
Vrijwilligers: het hart van onze organisatie
Onze vrijwilligers vormen de ruggengraat van Gevangenenzorg Nederland. In 2024 hebben 645 actieve vrijwilligers zich met grote inzet en toewijding ingezet voor onze hulpvragers. Zij bieden steun, luisteren zonder oordeel en helpen bij het herstelproces van (ex-)gevangenen en hun families.
Om vrijwilligers zo goed mogelijk toe te rusten, hebben we in 2024 opnieuw sterk ingezet op training en deskundigheidsbevordering. Er werden 15 aanvullende trainingen georganiseerd, waaronder themabijeenkomsten over Mijn hulpvrager in familiecontext, CAO-training, verdieping chatvrijwilliger en Vader-Kindmiddag. Verder vond een doorstart plaats met intervisie voor vrijwilligers.
Vrijwilligers geven ons telkens terug dat ons deskundigheidsaanbod hen helpt om beter in te spelen op de complexe situaties waarmee zij dagelijks in aanraking komen.
Werving en begeleiding
Naast deskundigheidsbevordering hebben we in 2024 ook aandacht besteed aan het werven en begeleiden van nieuwe vrijwilligers. De vraag naar onze ondersteuning blijft, en om in deze behoefte te voorzien, hebben we in 2024 92 nieuwe vrijwilligers geworven. Een belangrijk speerpunt hierbij was diversiteit: we hebben actief gezocht naar vrijwilligers met verschillende achtergronden om nog beter aan te sluiten bij onze hulpvragers.
Ook de begeleiding van vrijwilligers kreeg een impuls. We organiseerden 32 intervisiebijeenkomsten waarin vrijwilligers ervaringen konden uitwisselen en elkaar konden ondersteunen. Daarnaast konden zij gebruik maken van individuele coaching, bijvoorbeeld wanneer zij vastliepen in een traject of behoefte hadden aan extra ondersteuning.
Verbinding en waardering
Vrijwilligerswerk is niet alleen een kwestie van geven, maar ook van verbondenheid en waardering. Daarom hebben we in 2024 opnieuw ingezet op bijeenkomsten waar vrijwilligers samenkomen en ervaringen kunnen delen. Vrijwilligers die afscheid namen ontvingen een bos bloemen en alle vrijwilligers ontvingen op 7 december, de Nationale Dag van de Vrijwilliger, een presentje per post.
Regionale Ontmoeting
Dit jaar boden we de Regionale Ontmoeting aan in 13 regio’s. Hier ontmoetten 140 vrijwilligers elkaar en deelden ze hun ervaringen. Deze bijeenkomsten stonden in het teken van inspiratie, reflectie en collegiale steun. De interactie tussen vrijwilligers bleek van grote waarde om het gevoel van saamhorigheid te versterken.
Vrijwilligersdag
De jaarlijkse Vrijwilligersdag in oktober werd bijgewoond door 172 deelnemers. Jannie Limburg trainde ons over interculturele professionaliteit. De dag gaf inzicht over hoe mensen van elkaar kunnen verschillen, wat je daarvan merkt in de praktijk en hoe je er vaardig mee om kunt gaan als vrijwilliger. ‘Er werd me vandaag echt een spiegel voorgehouden’, aldus een deelnemer.
Jubilea van vrijwilligers
In 2024 stonden we ook stil bij de langdurige inzet van onze vrijwilligers. 7 vrijwilligers vierden hun 10-jarig jubileum en 7 vrijwilligers waren al 20 jaar actief bij Gevangenenzorg Nederland. Hun betrokkenheid en doorzettingsvermogen zijn van onschatbare waarde voor onze organisatie en onze hulpvragers. Gemiddeld blijven vrijwilligers zeven jaar betrokken.
Onze vrijwilligers
Leeftijd
Aantal vrijwilligers
645
Man-Vrouw
Impactverhalen van vrijwilligers
Henk gaat elke week op bezoek in de vrouwengevangenis
Elke week is onze vrijwilliger Henk te vinden in de vrouwengevangenis Ter Peel. Vier dagen werkt hij als huisarts en directeur van een huisartsenpraktijk. Op zijn vrije dag bezoekt hij drie vrouwen in detentie. Iedere vrouw krijgt hem één keer in de drie weken op bezoek. Daarvoor neemt hij ruim de tijd, want Henk houdt er niet van om tijdens een gesprek op zijn horloge te moeten kijken. En in Ter Peel geven ze Henk deze ruimte. Dat typeert de sfeer in deze vrouwengevangenis.
Henk doet dit werk nu vier jaar. “Ik ben begaan met mensen die achter slot en grendel zitten”, zegt hij. “Zelf heb ik 11,5 jaar in internaten gezeten, bij de zusters en broeders. Mijn ouders werkten in de binnenvaart. Ik weet wat het is om opgesloten te zitten, slecht eten te krijgen, vernederd te worden, tranen te hebben die niemand droogt. Ik wil als vrijwilliger een steentje bijdragen aan de maatschappij, vanuit mijn geloofsovertuiging en op humane gronden. Ik heb mogen studeren, ik heb een goed salaris, ik mag mijn talenten inzetten. Daarin wil ik anderen laten delen.”
‘Dat je er bent, is al je hulp’
Helmer stapt elke drie weken opgewekt in zijn auto om naar de gevangenis in Hoogvliet te rijden. Dat doet hij op zaterdagochtend, als hij al een hele werkweek achter de rug heeft. Toch neemt hij de tijd om op de gevangenisafdeling met gevangenen te gaan praten of een spelletje te dammen. “Ik vind het mooi om dit te doen”, zegt hij. “De hele week ben ik met commerciële zaken bezig en op zaterdagochtend doe ik iets voor mensen die niets voor mij kunnen doen. Het is christelijke naastenliefde, maar je geeft zo ook iets terug aan de maatschappij.”
“De eerste keer dat ik hierheen ging, vond ik het superspannend”, erkent hij. “Vooraf dacht ik: wat als iemand zegt dat hij een moord heeft gepleegd, of kinderverkrachter is? Daar heb ik wel een mening over. Maar op de een of andere manier heb ik daarin rust gevonden. Dat had ik van tevoren niet gedacht. De rechter gaat daarover, niet ik. Nu zie ik dat als mijn wieg op een andere plaats had gestaan, ik hier ook had kunnen zitten.”
“In het begin dacht ik wel: waar heb ik die gevangenen mee geholpen? Maar dat je er bent, is al je hulp. Dat je gewoon daar een praatje komt maken.”
Betaalde krachten: professionele ondersteuning
Zonder een gemotiveerd en deskundig team van kantoormedewerkers zou het vrijwilligerswerk onmogelijk zijn. In 2024 bestond dit team uit bijna 40 medewerkers (25,8fte). De meesten van hen werken zorg- en vrijwilligers gerelateerd. De overige collega’s waren bezig met promotie van ons werk en fondswerving, het office management, ICT en de financiële administratie. De dagelijkse leiding ligt bij het MT, bestaande uit Erik de Jonge (manager zorgprogramma’s & vrijwilligers) en Hans Barendrecht (directeur bestuurder) De medewerkers fondswerving & communicatie worden aangestuurd door hun teamleider, Rijno van Waarde.
In 2024 is geïnvesteerd in teamontwikkeling en kennisdeling. Er werden op de afdeling Zorg drie bijeenkomsten georganiseerd, waarbij onderwerpen als Enneagram, zedendelinquenten en forensische zorg centraal stonden. Daarnaast was er aandacht voor teamontwikkeling tijdens de specifieke Teamdagen, waar teambuilding en toekomstgericht denken centraal stonden.
Vleugels voor herstel
De toekomst van GNd als organisatie stond centraal in het transitiebeleid naar regionaal werken. Deze beweging is nodig omdat we de kosten fors zien stijgen en de inkomsten nauwelijks mee willen bewegen naar een hoger niveau. Een intern onderzoeksrapport (2023) zag vooral kansen om meer te doen met vrijwilligers. Wij willen dat regionaal gaan organiseren en ook partnerships aangaan met gevangenissen. Er zijn diverse bijeenkomsten geweest om de noodzaak te delen en met elkaar invulling te geven aan een plan van aanpak. Dat heeft de naam Vleugels voor herstel, voor een toekomst na vonnis en veroordeling gekregen. Het doel is een toekomstbestendige organisatie, met als bedoeling onze hulpvragers blijvend van dienst te kunnen zijn.
Dankbaarheid en vertrouwen
Het WODC onderzoek naar ons Maatwerk project onderstreepte het zijn ‘van een volwassen vrijwilligersorganisatie, die de vrijwilligers voldoende ondersteunt en voorbereidt en consistent vrijwilligers kan leveren. Daarnaast moet de organisatie goed contact met de PI en de casemanagers kunnen onderhouden en bekend zijn met de processen in de PI. Het is ook een voorwaarde voor de PI dat management en de medewerkers op de vloer gemotiveerd zijn om Maatwerk een succes te maken en zich ook inzetten voor de aanwezigheid van vrijwilligers binnen de PI’.
Dit is door ons ontvangen als compliment voor onze werkwijze. Tegelijk is het een stimulans om ons richting Justitie, lokale overheid en overige formele partijen, aan te bieden als waardevolle informele samenwerkingspartner. Een goede samenwerking vergroot de totale impact.
6. Aandacht voor de maatschappij
‘De geefbereidheid en verbondenheid van onze donateurs was in 2024 opnieuw groot en hartverwarmend.’
Ketenpartners: samenwerking in de strafrechtketen
Een effectieve re-integratie van (ex-)gevangenen is alleen mogelijk door samenwerking met ketenpartners. In 2024 heeft Gevangenenzorg Nederland de samenwerking met Ministerie van Justitie en Veiligheid, de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), reclasseringsorganisaties en diverse forensische instellingen verder versterkt. In gezamenlijke overleggen met ketenpartners hebben we ons gericht op het verbeteren van de doorstroom van hulpvragers en het structureel integreren van vrijwilligerswerk in detentie- en re-integratieprogramma’s.
Stakeholders: maatschappelijke impact vergroten
Naast ketenpartners zijn er diverse maatschappelijke stakeholders betrokken bij het werk van Gevangenenzorg Nederland. In 2024 werkten we opnieuw nauw samen met gemeenten, kerken, bedrijven en maatschappelijke organisaties om de re-integratie en ondersteuning van (ex-)gevangenen handen en voeten te geven.
De Maatschappelijke Raad
De Maatschappelijke Raad fungeerde ook dit jaar als klankbord en spiegelde en adviseerde op trends en maatschappelijke ontwikkelingen. In 2024 bestond deze uit de volgende leden:
Andries Knevel – Spreker, schrijver & radiopresentator
Jan Waaijer – Voormalig burgemeester Zoetermeer
Gert Jan Huisman – Managing Partner Anders Invest
Harry Paul – Consultent ABDTopconsult, Ministerie BZK
Michiel van der Wolf – Hoogleraar forensische psychiatrie, Universiteit Leiden en Universitair hoofddocent straf(proces)recht, Rijksuniversiteit Groningen
Kees van der Staaij – Staatsraad in de Afdeling Advisering van de Raad van State
Peter van der Sande – Voormalig President ICPA, voormalig hoofddirecteur DJI
Ine Voorham – Voormalig manager Leger des Heils
Jan Verburg – Niet-uitvoerend bestuurder De Vries en Verburg Groep – Voorzitter van de Raad van Commissarissen
Andries Knevel – Spreker, schrijver & radiopresentator
Kees van der Staaij – Staatsraad in de Afdeling Advisering van de Raad van State
Jan Waaijer – Voormalig burgemeester Zoetermeer
Peter van der Sande – Voormalig President ICPA, voormalig hoofddirecteur DJI
Gert Jan Huisman – Managing Partner Anders Invest
Ine Voorham – Voormalig manager Leger des Heils
Harry Paul – Consultent ABDTopconsult, Ministerie BZK
Jan Verburg – Niet-uitvoerend bestuurder De Vries en Verburg Groep – Voorzitter van de Raad van Commissarissen
Michiel van der Wolf – Hoogleraar forensische psychiatrie, Universiteit Leiden en Universitair hoofddocent straf(proces)recht, Rijksuniversiteit Groningen
“Binnen onze PI werken wij samen met Gevangenenzorg. Regelmatig komen er vrijwilligers in onze PI op verschillende afdelingen om gedetineerden te ontmoeten, met hen in gesprek te gaan of hen training te geven. Deze vrijwilligers zijn een waardevolle aanvulling op onze eigen medewerkers doordat zij vanuit hun rol echt naast een gedetineerde kunnen staan en hen een luisterend oor kunnen bieden maar zeker ook het diepere gesprek kunnen voeren over schuld, slachtoffers of hoe ga je je leven invullen na detentie. Mooi dat jullie er zijn!”
Dessa Clarijs–Pennings, hoofd Detentie en Re-integratie PI Alphen aan den Rijn
‘Onder de titel ‘kwaad met kwaad vergelden’ heb ik de medewerkers van Gevangenenzorg een stoomcursus straf toemeten gegeven en laten ervaren hoe moeilijk het is als rechter om, in het balanceren van de belangen van samenleving, slachtoffer en veroordeelde, echt ‘goed’ te doen. Het bezoekwerk in de gevangenis draagt er wat mij betreft aan bij dat de straf een ‘goed’ kan worden.’
Michiel van der Wolf – Hoogleraar forensische psychiatrie Universiteit Leiden en Universitair hoofddocent straf(proces)recht Rijksuniversiteit Groningen – lid Maatschappelijke Raad Gevangenenzorg
Support vanuit de achterban
De geefbereidheid en verbondenheid van onze donateurs was in 2024 opnieuw groot en hartverwarmend. Via bedrijven, kerken, scholen en particulieren mochten we € 1,4 miljoen aan achterbaninkomsten ontvangen. Dat is stabiel ten opzichte van de achterbaninkomsten in 2023. Met veel dankbaarheid mogen we opmerken dat er een stevig en betrouwbaar draagvlak in de samenleving is voor ons werk. Het getuigt van betrokkenheid bij onze inzet voor persoonlijk herstel en een leefbare samenleving.
Particulieren
In 2024 ontvingen we € 811.000 van particuliere gevers. Dat is een stijging van € 40.000 ten opzichte van 2023! Via de nieuwsbrieven ervaren donateurs welke impact de aandacht van onze vrijwilligers heeft op het leven van onze hulpvragers. Door inzet van ons actieve relatiebeheerprogramma op de verschillende particuliere segmenten, zowel persoonlijk als met direct mail en e-mailmarketing, versterkten we de relatie met onze achterban. Online marketing wordt steeds belangrijker, zeker ook in het vergroten van de naamsbekendheid en het werven van nieuwe donateurs. Gevangenenzorg zoekt een sterke verbinding met haar donateurs rondom de motivatie voor onze missie.
Bedrijven
Bij ondernemers en bedrijven was er ook in 2024 sprake van grote betrokkenheid. We mochten € 182.000 aan financiële bijdragen ontvangen, een daling van € 13.000 ten opzichte van 2023. Hierbij moet worden opgemerkt dat in toenemende mate ondernemers en bedrijven door middel van een particuliere schenking of vanuit een eigen stichting bijdragen. Deze giften worden boekhoudkundig verwerkt onder particulieren en fondsen. De donaties waren vooral afkomstig van bedrijven die ons al langer trouw steunen. Door persoonlijke omstandigheden konden we in 2024 veel minder capaciteit inzetten dan aanvankelijk de praktijk was. In december is een nieuwe relatiemanager bedrijven aangesteld, om meer bedrijven bij ‘onze zaak’ te betrekken.
Kerken
Samen geloven in de missie en geven om herstel! We kijken terug op een bijzonder mooi jaar. 47 kerken hebben ons afgelopen jaar voor het eerst ondersteund. In totaal waren 642 kerken betrokken bij Gevangenenzorg Nederland. De inkomsten van kerken zijn in 2024 gestegen naar € 356.000, dit is € 36.000 hoger dan begroot en stemt dankbaar.
Scholen
We zagen het aantal presentaties op (middelbare) scholen toenemen, mede dankzij een goede e-vindbaarheid. In het kader van hun lessen burgerschap, is er behoefte bij scholen om met jongeren aandacht te besteden aan het onderwerp criminaliteit en weerbaarheid. Er zijn in 2024 91 presentaties op scholen geweest. De opbrengst van scholen vanuit presentaties was € 6.200.
Ervaring spreekt in presentaties
We zijn dankbaar voor een enthousiast team van 17 voorlichters en 7 ervaringsdeskundigen . Allen hebben ervaring met gevangeniswerk of kunnen uit ervaring spreken wat het is om opgepakt en veroordeeld te worden tot een gevangenisstraf. Ook zijn er ervaringsdeskundigen die kunnen vertellen over de zorgen die ze hebben wanneer zij er als echtgenote alleen voor staan, terwijl hun man vast zit. Ons team gaf in totaal 177 presentaties, waarvan 86 in kerken en 91 op scholen.
Preventielessen
Gevangenenzorg heeft met Driestar educatief een Preventie van detentie educatiepakket ontwikkeld. In de proefsessies op een basisschool, middelbare scholen en het mbo-onderwijs bleek de goede bruikbaarheid van dit preventiepakket. Het sluit aan bij de kern- en leerdoelen van burgerschapsvorming binnen het thema Mens en Maatschappij.
Nacht in de bak
Dit concept is vooral geschikt gebleken voor kerkelijke jeugdgroepen met tieners in de leeftijd onderbouw van het voortgezet onderwijs. Na een algemene presentatie over ons werk worden de jongeren aangemoedigd in actie te komen met behulp van ons Actieplatform (actievoorgevangenenzorg.nl). Tijdens de Nacht in de bak horen ze het verhaal van een ervaringsdeskundige en ervaren ze zelf wat het is om 1 nacht opgesloten te zitten. In 2024 heeft er in verschillende kerken 3 keer een Nacht in de bak plaatsgevonden.
Fietsen voor Herstel
Op zaterdag 22 juni 2024 heeft een team van 5 deelnemers een route van 200 kilometer gefietst van de PI Almelo naar de PI Hoogvliet, Editie 1 van Fietsen voor Herstel. Medewerkers van de PI Almelo gaven het officiële startsein waarna de slagboom opende en de fietsers aan hun route begonnen. Eind van de middag werden alle fietsers, moe maar voldaan, zeer hartelijk ontvangen door de PI Hoogvliet. Wat een krachtige prestatie, met een mooie opbrengst van € 14.000.
‘De jongeren in Oldebroek hebben tijdens de Nacht in de Bak actie goed ondervonden wat het is om vast te zitten. Tijdens de actienacht werden ze stil door het indrukwekkende verhaal van Wilfred Kols. Ze beseffen hoe waardevol het is dat ze zelf in vrijheid leven en leerden dat sommige keuzes die ze maken in hun leven vergaande consequenties kunnen hebben.’
Geert-Jan Wolf – jeugdleider Hervormde Gemeente Oldebroek
‘Een vrijwilliger kan een belangrijk verschil maken voor een gedetineerde, zowel op sociaal-emotioneel als op praktisch vlak. Dat geldt ook voor de Maatwerk vrijwilligers. De conclusie van de WODC-evaluatie van Maatwerk is dat het aannemelijk is dat de aanpak bijdraagt aan het hebben van geschikt en duurzaam werk na detentie. Dat is een belangrijk onderdeel van een succesvolle re-integratie in de maatschappij. Daarom ben ik Gevangenenzorg Nederland en alle vrijwilligers dankbaar voor hun inzet.’
Justus Kox, directeur Sanctie- en Slachtofferbeleid, Ministerie Justitie en Veiligheid.
Fondsen
De bijdragen van fondsen kwamen uit op € 334.000. Dit is een lichte stijging in vergelijking met 2023, en 4% hoger dan begroot. Fondsen zijn een belangrijke partner voor ons. Hun beleid ten aanzien van aanvragen is echter zeer divers. In algemeenheid kan gezegd worden dat innovatie en vernieuwing belangrijk zijn. Jaarplan donaties zijn beperkt. In deze realiteit zoeken we onze weg in goed overleg met de fondsen.
Klachten
Kritische reacties van onze donateurs zien we als blijk van betrokkenheid. In 2024 kregen we één klacht. Dit betrof een gesprek met één van de telemarketeers tijdens het nabellen van personen die online interesse hadden getoond voor Gevangenenzorg Nederland. De klacht hebben we zorgvuldig behandeld volgens de interne klachtenprocedure.
Branding
Bekendheid van het merk en werk van Gevangenenzorg krijgen we op verschillende manieren:
- Via presentaties en gastlessen van onze pr-vrijwilligers en ervaringsdeskundigen. Dit is fors toegenomen
- Via de evenementen, waarvoor we (betaald en onbetaald) aandacht creëren op onze social media-kanalen en andere online platforms.
- Via interviews met onze vrijwilligers en hulpvragers in de landelijke en regionale media, en de uitgaven binnen de kerkelijke organisaties.
Met het oog op december als belangrijke geefmaand, hadden we in het najaar een brandingscampagne in achterban media als RD, ND, EO-Visie, Terdege en CVandaag.
Media aandacht
Media-aandacht kregen we weer volop. Dat begon meteen op 2 januari met een paginagroot interview in het Nederlands Dagblad. Onze vrijwilliger Bart Boot (29) deelde zijn ervaringen met het bezoeken van een tbs-patiënt. Dat interview was voor de EO aanleiding om Bart uitgebreid aan het woord te laten in het programma De Nacht van de EO, van 30 op 31 januari. Drie vrijwilligers vertelden in het EO-programma Groot Nieuws over hun GNd vrijwilligerswerk.
De nieuwe positionering van Aandacht voor Achterblijvers in mei leverde artikelen op in zowel het Reformatorisch als het Nederlands Dagblad. Later, in november, publiceerde het Reformatorisch Dagblad nog een artikel rond de Landelijke Hulplijn voor achterblijvers. In december publiceerde het blad Mijn Geheim twee interviews met achterblijvers.
Ook door regionale media werden we goed gevonden. Onze vrijwilligers en ervaringsdeskundigen leverden bijdragen aan Omroep Westland, de Christelijke Omroep (Twente), de Westereender (huis-aan-huis krant in Friesland) en de Barneveldse Krant. Juist met deze lokale aandacht zijn we blij omdat daar onze (nieuwe) donateurs zitten.
Daarnaast mochten we bijdragen leveren aan magazines die verbonden zijn aan kerkelijke denominaties, zoals het regionaal kerkblad Rijn en Gouwe, parochieblad Schaijk, het blad Om Sions Wil, het blad en platform Sestra, het magazine Mankracht van de Hervormde Mannenbond en het magazine Vrouw tot Vrouw van de Hervormde Vrouwenbond. Hierin verscheen niet alleen een interview met onze vrijwilligster en de ex-gevangene die zij bezoekt, maar mogen we ook voor elke editie onze Hoger Beroep punten (voorbede) aanleveren.
7. Evaluatie 2024
‘In 2024 is gewerkt aan een goede voortgang van de zorgverlening enerzijds en toekomstbestendigheid anderzijds.’
Inleiding
In 2024 heeft Gevangenenzorg Nederland gewerkt aan het realiseren van de doelstellingen uit het Jaarplan 2024. Dit jaar stond in het teken van een start van een transitie, waarin we te maken hadden met externe trends als personele krapte in de gevangenissen en stijgende kosten en de impact daarvan op onze mogelijkheden. In deze drukkende context hebben we vervolgstappen gezet in het verstevigen van ons zorgaanbod en de toekomstbestendigheid van onze organisatie.
Hoofdthema’s uit het Jaarplan 2024
De kern van ons jaarplan was gericht op:
- Werken aan herstel en re-integratie: vroegtijdige betrokkenheid bij hulpvragers en versterking zorgprogramma’s
- Verduurzaming en innovatie: bredere inzet van vrijwilligers en optimalisatie van processen.
- Financiële stabiliteit: verstevigen van een bestendig financieel evenwicht van private en publieke inkomsten
Behaalde resultaten
(Ex-)Gevangenen
- Bezoekprogramma’s: Er zijn 280 bezoektrajecten met gevangenen gerealiseerd. Vrijwilligers speelden een sleutelrol in het ondersteunen van gevangenen en het opbouwen van perspectief voor hun toekomst.
- Meet Up: Dit programma is gegroeid van 4 naar 6 Penitentiaire Inrichtingen en van 9 afdelingen naar 12 afdelingen. Dit heeft bijgedragen aan laagdrempelige ontmoetingen met hulpvragers.
- Maatwerk: Het derde en oorspronkelijke laatste pilotjaar in PI Alphen aan den Rijn werd succesvol afgerond met een positief WODC onderzoeksrapport. De methodiek is geëvalueerd en de eerste voorbereidingen voor een bredere implementatie zijn getroffen. Door vertragingen vanwege personeelskrapte in de PI Alphen, is de pilot met een jaar verlengd, mede met het oog op het delen van de ervaringen met andere vrijwilligersorganisaties. Er startten 76 trajecten en 24 gevangenen zijn bemiddeld naar een baan.
- Back to the Future (BTF) en Cursus ArbeidsOriëntatie (CAO) zijn versterkt en ingezet als integrale methoden om gevangenen voor te bereiden op hun terugkeer in de maatschappij. In totaal waren er 53 deelnemers.
- SOS Cursussen: In totaal zijn 8 groepscursussen (50 deelnemers) en 2 SOS Meetings (15 deelnemers) georganiseerd, waarbij gevangenen bewuster werden gemaakt van de gevolgen van hun daden.
- Nazorgtrajecten: De begeleiding van ex-gevangenen is door het stoppen van de pilot met de Reclassering op een wat lager pitje komen te staan. In 2024 werd ingestoken op hernieuwde begeleiding bij doorstroom van ‘binnen naar buiten’.
Aandacht voor achterblijvers
- Achterblijvers: In 2024 werd Aandacht voor Achterblijvers als een zelfstandig merk, onder de vlag van Gevangenenzorg Nederland gelanceerd. Het aantal trajecten steeg naar 192, met daarnaast een groei in bel- en mailconsulten via de Landelijke Hulplijn van ruim 200 contactmomenten tot 471).
- Ontmoetingsplek: De eerste pilot in PI Dordrecht werd voorbereid. Eind 2024 is geëvalueerd hoe dit concept goed uitgerold kan worden.
Forensische Zorg en Overstijgende programma’s
- De hulpvragen vanuit de Forensische Zorg bleven stabiel. We begeleidden 206 trajecten.
- Netwerkgesprekken zijn verder geïmplementeerd als vast onderdeel van de begeleiding, met 11 aanvragen.
Innovatie en verduurzaming
- Vrijwilligersinzet: met 645 actieve vrijwilligers is de organisatie robuust gebleven; men blijft gemiddeld 7 jaar betrokken; onze totaal aanpak van training en begeleiding wordt goed gewaardeerd
- Technologie en digitalisering: naast bestaande e-learningmodules is voor onze Forensische Zorg een e-training ontwikkeld voor onze vrijwilligers.
Financiële uitdagingen en oplossingen
- Overheidssubsidie: Jaarlijks ontvangt Gevangenenzorg Nederland een subsidie in relatie tot het Subsidiekader 2023 – 2025 Vrijwilligerswerk bij de Sanctietoepassing. Het toegekende bedrag is afhankelijk van het aantal actieve vrijwilligers. In 2024 werden naast de reguliere subsidie van € 974.331 additionele subsidies toegekend, als gevolg van de motie Bikker/van Dijk die indexatie bepleit. Dat resulteerde in een éénmalige uitkering van € 40.819 en indexering 2024 € 40.668.
- Fondsenwerving: Voor de inkomsten uit vermogensfondsen zetten we in op groei vooral uit onze programma’s die een pakket van herstel aanbieden en voor onze transitie Vleugels voor Herstel. Voor Vleugels voor Herstel zullen ook weer nieuwe fondsen worden benaderd. Verder zetten we stevig in op een toename van de inkomsten uit vooral nieuw te benaderen bedrijven. Hiervoor is voor 2025 een fondsenwerver bedrijven aangesteld. Naast dat we ons volop blijven inzetten op de relatie met kerken en scholen, is het een uitdaging hoeveel scholen ons preventiepakket zullen afnemen. Hierdoor hopen we op de langere termijn op meer bereidwilligheid van scholen om door acties financieel bij te dragen. Het evenement Fietsen voor Herstel gaat voor het tweede jaar georganiseerd worden. Na de ervaringen en de leerpunten uit de eerste editie zetten we in op een stevige groeiambitie in het tweede jaar.
- Kostenbeheersing: de kostenontwikkeling in relatie tot de begroting wordt gemonitord via kwartaalrapportages, waar nodig aangevuld met afzonderlijke analyses.
- Risicomanagement: In 2024 heeft GNd een intensief risicobeheerproces doorlopen, waarbij vijf belangrijke risicocategorieën zijn geïdentificeerd: reputatie-, politiek-, personeel-, operationeel- en financieel risico. Het reputatierisico betreft mogelijke imagoschade door het gedrag van medewerkers of vrijwilligers, en wordt gemitigeerd door VOG-controles en trainingen over integer gedrag. Het politieke risico heeft betrekking op de afhankelijkheid van subsidies, en GNd onderhoudt contacten met de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en de landelijke politiek om dit risico te beperken. Personeelsrisico’s worden beheerst door stabiliteit te waarborgen in werkstructuren en afstemming. Het operationele risico betreft de effectiviteit van interne processen, waar verbeteringen in het beheer van vrijwilligersdata en KPI’s worden doorgevoerd. Het financiële risico is verbonden aan de afhankelijkheid van subsidies en donaties. GNd werkt continu aan het ontwikkelen van nieuwe initiatieven om de fondsenwervingsdruk te verlichten en de financiële stabiliteit te waarborgen.
Conclusie en vooruitblik
In 2024 is gewerkt aan een goede voortgang van de zorgverlening enerzijds en toekomstbestendigheid anderzijds. De focus op herstel en re-integratie is verder versterkt, mede door nieuwe inzichten uit het programma Maatwerk. In verschillende bijeenkomsten is kantoor breed gewerkt aan een meerjarenplan voor een transitie naar toekomstbestendigheid. Dat wordt vanaf 2025 uitgevoerd met nadruk op het verduurzamen van onze methodiek, het borgen van structurele financiering en het uitbreiden van onze re-integratieprogramma’s. Gevangenenzorg Nederland blijft zich inzetten voor herstel op maat en het bieden van perspectief aan onze hulpvragers.
8. Vooruitkijken naar 2025
‘Iedereen die na vonnis en veroordeling een beroep op ons doet, reiken we naar beste kunnen onze hand, in hartelijke verbondenheid.’
Vooruitblik 2025: Vleugels voor herstel
Een toekomst na vonnis en veroordeling
De titel van het jaarplan 2025 – Vleugels voor herstel – is ontleend aan het transitieplan Trap30. Het is onze strategie om de bedreigingen van stijgende kosten het hoofd te bieden door het vergroten van inkomsten uit lokale fondswerving en partnerschappen met gevangenissen. Bredere inzet van vrijwilligers en de ontwikkeling van een Herstelpakket zijn daarin belangrijk. De subtitel – voor een toekomst na vonnis en veroordeling – ziet op Gevangenenzorg als organisatie én uiteindelijk op onze hulpvragers. De organisatorische toekomst schept toekomst voor een continu zorgaanbod aan gevangenen, tbs-patiënten en achterblijvers.
Het jaarplan kent drie succes Bepalende Factoren:
1. Aandachtig werken aan herstel en/of re-integratie
- Faciliteren van een dynamisch handelingsperspectief via Vleugels voor Herstel.
- Uitbreiding van de zorgprogramma’s, inclusief Maatwerk in een Herstelpakket.
- Versterking van de SOS Cursus en verdere implementatie van de cursus Back to the Future.
2. Brede inzet van vrijwilligers
- Delen van de Maatwerk werkwijze in de sector en verdere ontwikkeling van het concept.
- Plan van aanpak en uitvoering van Vleugels voor Herstel.
- Vergroting van de waardecreatie bij evenementen en preventielessen.
3. Robuust privaat/publiek financieel draagvlak
- Monitoren van de inkomstenontwikkeling en doelbestedingsratio.
- Vergroten van de betrokkenheid van stakeholders en fondsen.
- Actieve werving van private donateurs en strategische partnerschappen.
Overzicht resultaat en doelstelling
| Programma | Resultaat 2024 | Doelstelling 2025 |
|---|---|---|
| Gevangenen | 280 trajecten | 300 trajecten |
| Meet Ups | 12 afdelingen, 5 PI's | 12 afdelingen, 5 PI's |
| SOS cursus + Meeting | 11 + 3 | 10 + evt. 3 |
| SOS individueel | 34 | 30 |
| Maatwerk (PI Alphen) | 76 trajecten | 75 trajecten |
| Arbeidsbemiddeling | 25 CAO; 32 bemiddeling naar arbeid; 21 trajecten; | 40 CAO; 40 bemiddeling naar arbeid; 25 lopende trajecten |
| Terugkeer | 97 trajecten | 95 trajecten |
| Back to the future | Pilot gestart | 25 cursussen |
| Achterblijvers | 192 trajecten | 195 trajecten |
| Landelijke Hulplijn | 471 contacten | 485 contacten |
| Forensische Zorg | 206 trajecten | 190 trajecten |
| Kindercadeau | 244 verjaardags- en 229 kerstcadeaus | 300 cadeaus per categorie |
| Chatgesprekken | 227 gesprekken | 200 gesprekken |
| Netwerkgesprekken | 11 aanvragen | 12 aanvragen |
| Vrijwilligers | 645 actieve vrijwilligers | 650 actieve vrijwilligers |
9. Financieel jaarverslag
De Raad van Toezicht laat de directeur bestuurder en de organisatie extern en onafhankelijk controleren door een accountant. Over het boekjaar 2024 heeft Visser & Visser de externe controle van de jaarrekening verzorgd.
Download het jaarverslag met de jaarrekening
